بحر طویل


بحر طویل هم شعر ، هم نثر و هم مسجع نثر اولان بیر یازیدیر . بو نوع بئیت لر ده مصراع لارین دقتلی دوزولممه سینه گؤره ، رسمی تعریفلرده شعر دئییلمیر . لاکین ریتملی ، اهنگلی و اؤلچولو اولدوغونو اوچون شعر سایلیر
بحر طویلی تورکلر ، فارس ادبیاتینا وارد ائله میشلر . عرب وفارس شعری حاققیندا یازیلان قدیم کیتابلاردا کیمسه بحر طویل دن آد چکمه میشدیر . ایندی کی فارس دیلینده یازیلان شعر نو دا بحر طویل اساسیندا قورولموشدور
منبع : دیوان سید ابوالقاسم نباتی
به کوشش : دکتر حسین محمدزاده صدیق
....
بیر گؤزل بحر طویل سید ابوالقاسم نباتی دن
سنی ، من ، ای مه انور
نئجه تعریف قیلیم ؟
یوخدو شبهین
بو لطافت، بو شرافت
بو جهان اوزره پری - حوری لر اولماز
نه دئییم ؟
قالمیشام عاجیز!
بو وجاهت ، بو ملاحتده زلیخا ندی ؟
بالله کی اؤزون تک اولابیلمز گول حمرا ، هابئله
یوخدو قدین تک چمن دهرده بیر سرو دل آرا
و نه شمشماد و نه عرعر ، نه صنوبر
هانی زولفون کیمی سونبول ؟
اوزونو کیم گوله اوخشاتدی ، خطا ائتدی
غلط دیر
هانی بو رنگده گول
بس نه دئییم
ائیله لیب مول
عارضی گون ، یا مه تابان
دیلیم یوخ
دئیه بیلمم لبینه لعل بدخشان
دیشینه گؤوهر رخشان
هانی اول چشم خومارین کیمی بیر نزگیز شهلا ؟
نه اولور ای بوت طناز ، خوش آواز کی
هرگاه بو بیچاره دل خسته یه بیر رحم ائده سن
یوخسا مگر بیلمه میسن کیم سنه من عاشقم ؟
ای یار جفاکار
ستم پیشه و بی رحم و مروت!
نه خوشوندور کی چکیم من بئله ذلت ؟
سنی تانری!
داخی ال چک بو جفادان کی گومانیم بودو
بو وعظ ده گر گؤرسه منی ، رحم ائله ر ، گبر و نصارا
بئله گلدی ، بئله گئتدی
بئله باخدی ، نئجه باخدی کی
گؤزو آخدی
جانیمی اودلارا یاخدی
یئری گئت
دنگ ائله مه
بیر ائله گؤز تاکی دئییم من
بئله گلدی ، بئله گئتدی
نه بیلیم کیم دئیه جکدیر کی
بو افسانه دی کیم اول بئله گلدی ، بئله گئتدی
او نه مجنون دو نه لئیلا
و نه مخفی دی نه پئیدا
و نه وامیقدی نه عذرا
نه نباتی دی نه حافظ
او مدبردی کی تدبیر ائله دی
ائتدی منی عاشیق شئیدا

غزل


غزل عربجه مغازلت سؤزوندن گلیر . قادینلارلا عاشیقانه صحبت ائله مه ک آنلامیندادیر. غزل ده محبوبون شکل – شمایلی و اونون محبت احوالی ذکر اولار . لاپ آزی بئش بئیت و لاپ چوخو اون دؤرد بئیت اولان بیرینجی بئیتی نین هر ایکی مئصراعی قافیه لی اولان غزل فورماسین بیز عرب ادبیاتیندان آلمیشیق . تورکلر ، عجملردن داها قاباق غزل یازماغا باشلامیشلار . عربلرایسه جاهیلیه دؤوروندن غزل یازارمیشلار . عجملر ، تورکلرین ایلک غزل لرینه راه ترکی و شعر غزی دئییرمیشلر
.
بیر غزل سید ابوالقاسم نباتی دن
ساقیا دور دولانیم باشینا ، گل دؤورانه
جام زرینی گؤتور ، بیرجه دولان مستانه
تار زولفون کیمی ، ظالیم ! منی بی جان ائله دین
گتیر اول روح روان ایله منی بیر جانه
گؤرمه سین اؤزگه گؤزللر من مجنونو ، مگر
سالیب اول کافر بی رحم منی زندانه
عشقدن گؤر نه عجب نفعه یئتیشدیم ، وه ! وه !
عاقیل عصر ایکن ، ائتدی منی دیوانه
قورخما نئیران فراقین ، شرریندن ، ای دل
صدق ایله دوت اؤزونو بیرجه شه مردانه
اسم اعظم دئییلن اسم علی دیر ، بالله
گزمه بی جا یئره نسناس کیمی هر یانه
ائتمز اقرار ، نباتی ! بو سؤزه زاهید دون
گلمز ایمانا یقین ، آند ایچه سن قرآنه
برگرفته از : دیوان اشعار سید ابوالقاسم نباتی
به کوشش : دکتر حسین محمدزاده صدیق
...
بیر گؤزل غزل حیران خانیم دان
عشقینده نزار ، هم غمین من
غایتده لطیف و نازنین سن
سن جمله گؤزل لرین ایچینده
خورشید جمال ، مه جبین سن
وصفینده قالیب زبانیم عاجز
تعریف ده ماه بی قرین سن
انسان دا اولورمو بؤویله اینجه
ای شوخ مگر کی حور عین سن ؟
سن تک هانی گوهر ای پری رو
لؤلؤتر و در ثمین سن
نه حسن دئسه ن واریندی آمما
نه فایده خویی آتشین سن
یارین سنی آتدی گئتدی ناکام
حئیرانی ، فقیرسن ، غمین سن

قصیده


بوتون بئیتلرینین سون مصراعی ، بیرینجی بئیتین هر ایکی مصراعی ایله قافیه لی اولان شعره قصیده دئییلیر. قصیده اون بئش بئیت دن چوخ اولار . ادبیات تاریخیمیزده قصیده لریمیزین موضوعو رنگارن اولموشدور .بابالاریمیز شعرین قصیده فورماسینی عرب ادبیاتیندان آلمیشلار و تاریخ بویونجا هم فارس دیلینده و هم تورکجه میزده طنطنه لی قصیده لر قوشموشلار.
قصیده ، حمدیه ، نعمت ،منقبت ، فلسفه ، عرفان ، اجتماعی و سیاسی موضوعلاردا یازلار . « خاقانی » فارس ادبیاتی نین ان آدلیم قصیده یازانی کیمی تانینیر. تورکجه میزده بیر چوخ شاعیر ، او جمله دن اونونجو عصرین نایغه سی « ملا محمد بن سلیمان فضولی » حکمتلی قصیده یازمیشلار . « سید ابوالقاسم نباتی » نین تورکجه میزه قازاندیغی 22 قصیده سی الیمیزده دیر .
..
بیر گؤزل قصیده ابوالقاسم نباتی دن
بیر کؤنول کیم ، اولا دائیم رخ جانان ایله جمع
اولماز اول بیرده داخی طرف گولوستان ایله جمع
منی مئی دن ، سیزی تانری ! سیز اگر منع ائده سیز
دای منیم کؤنلوم اولور جم کیمی بیر قانیله جمع
داغیت ، افشان ائله اول طره ی عنبرشکنی
تاکی اولسون کؤنول اول زولف پریشان ایله جمع
بیر کؤنول کی اولا بیر غنچه لبین مفتونو
اولومو بیرده مگر باده ی ریحان ایله جمع ؟
کونج وحدتده کؤنول شمعینه اولدوم قانع
شمع دل اولماز ایمیش شمع شبستان ایله جمع
بولبول طبع خزان دیده کیمی گولشنده
کؤنلومو ائیله میشم طبع غزلخوانیله جمع
کیلک نئی دن تؤکرم کاغیذا شهد شکری
در نظمی ائدرم گؤوهر غلطان ایله جمع
داغیلان خسته کؤنول شیشه سی نین پاره لرین
ریزه – ریزه ائده رم سبحه ی سبحان ایله جمع
یوسف مصر کیمی طعنه اخوان حسود
ائتدیلر خاطیریمی محنت زندان ایله جمع
صبر ایله حل اولور هر عقده مشکل ، بالله
لذت وصل اولور زحمت هجران ایله جمع
یاری دوت ، غئیری اونوت ، سن ده گؤزوم مجنون تک
ممکن اولماز اولا بیر جان ایکی جانان ایله جمع
توشه راه فنا ائتمگه هر خار و خسین
ائده رم بادیه ی عشقده مژگان ایله جمع
هاراسان ، هاردا قالیبسان یئنه ای شور جنون
آه ! اولدوم یئنه بو عقل گران جان ایله جمع
چاره قیل دردیم ساقی ، منه بیر جام ، آمان
اولسا کؤنلوم اولاجاق دیده گریان ایله جمع
مرحبا طره طناز، نه خوب ائتدی گؤزون
کؤکسومون یاراسینی ناوک پئیکان ایله جمع
گل کؤنول ، ائیله داخی رؤهد و ریادان پرهیز
گل نباتی کیمی ، اول حلقه ریندان ایله جمع
منبع : کتاب دیوان اشعار ترکی حکیم ابوالقاسم نباتی به تصحیح و تحیشه و مقدمه دکتر حسین محمدزاده صدیق

ملمع


ادبیات تاریخیمزده ، تورکجه - فارسجا و تورکجه – عربجه یازیلان غزل و آیری شعر نوعلارینا ملمع دئییلیر . دیلیمیزده لاپ قدیم ملمع یازانلارین بیریسی « جلال الدین مولوی رومی » اولموشدور
.
...
بیر نمونه جلال الدین مولوی رومی نین ملمع شعری
ماه است نمی دانم خورشید رخت یا نه
بو آیریلیق اودونا نئجه جیگریم یانه ؟
مردم ز فراق تو ، مردم که همه دانند
عشق اودو نهان اولماز یانا دوشیجک جانه
سودای رخ لیلی شد حاصل ما خیلی
مجنون کیمی واویلی اولدوم یئنه دیوانه
صد تیر زند اولدوز ، آن تیر کمان ابرو
فیتنه لی آلا گؤزلر چون اویخودان اویانه
ای شاه شجاع الدین شمس الحق تبریزی
رحمتدن اگر نولا ، بیر قطره بیزه دانه
...
بیرملمع ابوالقاسم نباتی دن
ای خسرو مه رویان ، گل بیرجه گولوستانه
تا مئهر رخت پرتو ، سالسین گول و ریحانه
آن نرگس جادویت ، سالدی منی صحرایا
ابروی کماندارت ، ائتدی منی دیوانه
ساقی ز کرم جامی ، لوطف ائیله من زاره
بر دور سرت گردم ، بیر دؤورائله مستانه
برخیز خرامان کن ، اول قامت دلجویت
این عاشق مجنون را ، وئر بیر دولو پیمانه
بگذر به سر لیلی ، بو دین و بو مذهب دن
خاک ره رندان شو ، اول خادم مئیخانه
دوش از غم دل یکدم ، بیر داغا گذار ائتدیم
افتاد رهم ناگه ، بیر طورفه بیابانه
قوربان سرت ساقی ، بیر باخ من مخموره
بالله قم العجا ، دؤندو اوره گیم قانه
خال حبشی رنگت ، ائتدی گؤزومو قارا
آن لعل شکرپاشت ، بیر رحمه گلیر یا نه ؟
ای بولبول غمدیده ،گلدی یئنه گول فصلی
برخیز بزن چه چه ، گل شور ایله افغانه
شیرین شکر لب کی ، دیشقاری چیخار ائودن
تا غلغله اندازد ، بو گنبد گردانه
در ریختن خونم ، تعجیل ائله مه چوخ دا
ناحق کش و خونریزی ، لاییقدیمی سولطانه ؟
ای کافر سنگیندل ! بیر پرده گؤتور اوزدن
تا طعنه زند حوسنت ، خورشید درخشانه
رفتن ز سر کویت ، بیر عمرودو چوخ مشکل
حاشا کی جدا از شمع ، هرگز اولا پروانه
از تار خم زلفت ، سال بوینوما بیر زنجیر
در گوشه ابرویت ، سالدی منی زندانه
آن ساغر زرین را ، ساقی منه وئرسن بیر
تا اینکه زنم پایی ، بو مولک سلیمانه
مستانه بیاور می ، سرگرم ائله عشاقی
یکدم بکن احسانی ، بو جمع پریشانه
برخیز نباتی را ، بیر جامیله قیل سرمست
آنگاه تماشا کن ، بو مرغ خوش الحانه
برگرفته از : کتب دیوان اشعار ترکی حکیم سید ابوالقاسم نباتی به تصحیح و تحشیه و مقدمه دکتر حسین محمدزاده صدیق
....
بیر ملمع حیران خانم دان
چون رفت عزیزه یارم ، شد تیره روزگارم
چون زلف آن نگارم ، شوریده کار و بارم
تا گئتدی اول پریوش ، جانیم گرفت آتش
اولدوم بسی مشوش ، از دست شد قرارم
چون گئتدی اول یگانه ، تاریک گشت خانه
من اولموشام دیوانه ، مجنون روزگارم
تا گئتدی مئهر انور ، اولدوم بسی مکدر
اول دلبر ستمگر ، بربود اختیارم
چون گئتدی اول سمن بو ، ماه کمان ابرو
اول نوجواندان آیری ، سرگشته و نزارم
تا گئتدی سرو موزون ، غم های من شد افزون
حیرانی قیلدی مجنون ، هجران آن نگارم

پرنده پندار

پشت شیشه باد شبرو جار می زد
برق سیمین شاخه ها را بار می زد
پیش آتش
یار مهوش
نرم نرمک تار می زد
جنبش انگشتهای نازنینش
به چه دلکش!
به چه موزون!
نقشهای تار و گلگون
بر رخ دیوار می زد
موج های سرخ می رفتند بالا روی پرده
بچه گربه جست می زد سوی پرده
جامهای می تهی بودند از بزم شبانه
لیک لبریز از ترانه
توله ام با چشمهای تابناکش
من نمی دانم چه ها می دید در رخسار آتش
لیرهای سرخ و آبی
روزهای آفتابی
چون دل من
پنجه نرم نگار خوشگل من
بسته می شد باز می شد
جان من لبریز از ماهور و شهناز می شد
چشمهایم می شدند از گرمی پندار سنگین
پلکها از خواب خوش می آمدند آهسته پائین
با پر موزیک ، جان می رفت بیرون
در بهشتی پاک و موزون
ای زمین بدرود تو
ای زمین بدرود تو
سوی یک زیبائی نو
سوی پرتو
دور از تاریکی شب
دور از نیرنگ هستی
رنج پستی
تیره روزی
کشمکش ، دیوانگی ، بی خانمانی ، خانه سوزی
دارد اینجا آشیانه
آرزوی پاک و مغز کودکانه
آرزوی خون و نیروی جوانی
دارد اینجا زندگانی
دور از هم چشمی شیطان و یزدان
دور از آزادی دیوار و زندان
دور دور از درد پنهان
دور ؟ گفتم دور ؟ گفتم سوی خوشبختی پریدم
پس چرا ناگه صدای توله خود را شنیدم
چشمها را باز کردم
آه دیدم
یار رفته
آن همه آهنگ خوش از پرده پندار رفته
بر درخت آرزوی کهنه من خورده تیشه
نونهال آرزوی تازه ام شل شد ز ریشه
پشت شیشه
باز برق سیم پیک شاخه ها را باد می زد
باز باد مست خود را بر در و دیوار می زد
در رگ من نبض حسرت ، تار می زد
گلچین گیلانی
منبع : تاکستان خوشبختی

شعر باید گفت

شعر بايد گفت و شعر تازه گفت
شعر خوش آهنگ و خوش اندازه گفت
تازگی ربطی ندارد با زمان
تازه آن باشد که ماند جاودان
کهنه ی ديروز گر زيبا بود
تازه هم امروز و هم فردا بود
تازه امروز گر بی معنی است
کهنه است و آنی است و فانی است
تازه آن باشد که از دل سر زند
با دو بال ويژه ی خود پر زند
حرف تو مفت است گر از ديگريست
مفت خوردن از جنون يا از خريست
ماه اگر داس است، حافظ گفته است
گر تو گويي، داس تو خواهد شکست
چيز ديگر را به مه مانند کن
يا به داست چيز ديگر بند کن
يار گر چون سرو سويت عازم است
زير پايت نردبانی لازم است
تيغ ابرويش بود گر پر خراش
ريش تو لازم ندارد خود تراش
خال رخسارش اگر چون دانه است
نيست آن رخسار، بلکه لانه است
گر شده قلبت زهجرانش کباب
يا شده اشکت زمژگانش شراب
می کنی قصاب خود را ورشکست
می فروشت خمره را خواهد شکست
مهر او گر درد و رنج و ناخوشی است
مهرورزی نيست اين آدم کشی است
ای بسا ديوان سنگين و کلفت
که پُر است از فکر پوچ و حرف مفت
راه خود جوی و مکن تقليد کس
از پريدن کبک، کی گردد مگس
گر ترا جز خرمگس در سبک نيست
خرمگس مان، غم مخور گر کبک نيست
خرمگس گر بهر خود فکری کند
گاه باشد وزوزِ بکری کند
گلچین گیلانی
منبع : شمالیها

خانه ویران

از خانۀ تار و نيمه ويران
آواز جگرخراش برخاست
رفتم به درون آن شتابان
فرياد زدم: « کسی در اينجاست؟ »
دادم به زمين و آسمان گوش...
ايوان و اتاق و پله و بام
خاموش، چو گورِ تيره، خاموش
آرام، چو چشمِ مرده آرام
.
از پنجره ديدم آسمان را
پوشيده زابر پاره پاره
همراه يکی دو تا ستاره
مه می شد ناپديد و پيدا
.
روميزي، فرش، پاره پاره
آجر، گچ، گِل، به هر کناره
چون بومِ سياهِ چشم بسته
ساعت با شيشۀ شکسته
اين دست بريده روی ديوار
می زد پيوسته زنگِ هستی
وقت کر، با دراز دستی
لالش کرد و فکندش از کار
بالش ها زيزِ پايۀ تخت
رخساره سياه کرده از دود
اين مردۀ مومياييِ سخت
نام ديرينه اش دُشک بود
رفتم، بشتاب، روی ايوان
فرياد زدم دوباره: « اين کيست؟ »
يک ميز، سه صندلي، سه فنجان:
اينجا، يک خانواده می زيست
.
يک گربه سياه و ترس انگيز
لاغر، نازک، چو چوب کبريت
دُم چون نخ، گرد پايۀ ميز
با پنجه و روی و موی عفريت
چشمش: دو ستاره در بُن چاه
پايش: موهايِ ايستاده
گويي، می گفت، در دلش: « آه!
بيگانه! ... کجاست خانواده؟ »
گلچین گیلانی
منبع : شمالیها

شعر باران

باز باران
با ترانه
با گهرهای فراوان
می خورد بر بام خانه
.
من به پشت شیشه تنها
ایستاده
در گذرها
روزها راه اوفتاده
.
یک دو سه گنجشک پرگو
شاد و خرم
باز هر دم
می پرند این سو و آن سو
.
می خورد بر شیشه و در
مشت و سیلی
آسمان امروز دیگر
نیست نیلی
یادم آرد روز باران
گردش یک روز دیرین
خوب و شیرین
توی جنگلهای گیلان
.
کودکی ده ساله بودم
شاد و خرم
نرم و نازک
چست و چابک
.
از پرنده
از خزنده
از چرنده
بود جنگل گرم و زنده
.
آسمان آبی چو دریا
یک دو ابر اینجا و آنجا
چون دل من روز روشن
.
بوی جنگل تازه و تر
همچو می مستی دهنده
بر درختان می زدی پر
هر کجا زیبا پرنده
.
برکه ها آرام و آبی
برگ . گل هرجا نمایان
چتر نیلوفر درخشان
آفتابی
.
سنگها از آب جسته
از خزه پوشیده تن را
بس وزغ آنجا نشسته
دمبدم در شور و غوغا
.
رودخانه
با دوصد زیبا ترانه
زیر پاهای درختان
چرخ می زد ، چرخ می زد همچو مستان
.
چشمه ها چون شیشه های آفتابی
نرم و خوش در جوش و لرزه
توی آنها سنگریزه
سرخ و سبز و زرد و آبی
.
با دوپای کودکانه
می دویدم همچو آهو
می پریدم از لب جو
دور می گشتم ز خانه
.
می پراندم سنگریزه
تا دهد بر آب لرزه
بهر چاه و بهر چاله
می شکستم « کرد خاله »
.
می کشانیدم به پائین
شاخه های بیدمشکی
دست من می گشت رنگین
از تمشک سرخ و مشکی
.
می شنیدم از پرنده
داستانهای نهانی
از لب باد وزنده
رازهای زندگانی
.
هرچه می دیدم درآنجا
بود دلکش ، بود زیبا
شاد بودم
می سرودم
روز ، ای روز دلارا
داده ات خورشید رخشان
اینچنین رخسار زیبا
ورنه بودی زشت و بی جان
.
این درختان با همه سبزی و خوبی
گوچه می بودند چون پاهای چوبی
گرنبودی مهر رخشان ؟
.
روز ای روز دلارا
گر دلارائیست ، از خورشید باشد
ای درخت سبز و زیبا
هرچه زیبائیست از خورشید باشد
.
اندک اندک ، رفته رفته ، ابرها گشتند چیره
آسمان گردید تیره
بسته شد رخساره خورشید رخشان
ریخت باران ، ریخت باران
.
جنگل از باد گریزان
چرخها می زد چو دریا
دانه های گرد باران
پهن می گشتند هرجا
.
برق چون شمشیر بران
پاره می کرد ابرها را
تندر دیوانه غران
مشت می زد ابرها را
روی برکه مرغ آبی
از میانه ، از کرانه
با شتابی چرخ می زد بی شماره
.
گیسوی سیمین مه را
شانه می زد دست باران
بادها ، با صوت خوانا
می نمودندش پریشان
.
سبزه در زیر درختان
رفته رفته گشت دریا
توی این دریای جوشان
جنگل وارونه پیدا
.
بس دلارا بود جنگل
به ، چه زیبا بود جنگل
بس فسانه ، بس ترانه
بس ترانه ، بس فسانه
.
بس گواره بود باران
به چه زیبا بود باران
می شنیدم اندراین گوهرفشانی
رازهای جاودانی، پندهای آسمانی
.
بشنو از من کودک من
پیش چشم مرد فردا
زندگانی خواه تیره ، خواه روشن
هست زیبا ، هست زیبا ، هست زیبا
شاعر: مجدالدین میرفخرائی ، گلچین گیلانی
منبع : شمالیها

بزغاله و میمون


شنیدم باز هم گوهر فشاندی
که روشنفکر را بزغاله خواندی
ولی ایشان ز خویشانت نبودند
در این خط جمله را بی‌جا نشاندی

سخن گفتی ز عدل و داد و آن را
به نان و آب مجانی کشاندی
از این نَقلت که همچون نٌقل تَر بود
هیاهـو شد عجب توتی تکاندی

سخن‌هایت ز حکمت دفتری بود
چه کفترها از این دفتر پَراندی
ولیکن پول نفت و سفره‌ی خلـق
ز یادت رفت و زان پس لال ماندی

سخن از آسمان و ریسمان بود
دریغا حرفی از جنگل نراندی
چو از بزغاله کردی یاد ای کاش
سلامـی هم به میمون می‌رساندی!
سیمین بهبهانی
ارسالی عزیز سینا از کانادا

عجب صبری خدا دارد!


عجب صبري خدا دارد
اگر من جاي او بودم
همان يك لحظه اول
كه اول ظلم را ميديدم از مخلوق بي وجدان
جهان را با همه زيبايي وزشتي
بروي يكديگر ويرانه ميكردم

عجب صبري خدا دارد
اگر من جاي او بودم
كه در همسايه ي صدها گرسنه
چندين بزمي گرم عيش ونوش ميديدم
نخستين نعره ي مستانه را خاموش آندم
برلب پيمانه ميكردم

عجب صبري خدا دارد
اگر من جاي او بودم
كه مي ديدم يكي عريان ولرزان
ديگري پوشيده ازصد جامه ي رنگين
زمين وآسمان را
واژگون مستانه ميكردم

عجب صبري خدا دارد
اگر من جاي او بودم
نه طاعت مي پذيرفتم
نه گوش از بهراستغفاراين بيدادگرها تيزكرده
پاره پاره در كف زاهد نمايان
سبحه صد دانه ميكردم

عجب صبري خدا دارد
اگر من جاي او بودم
براي خاطر تنها يكي مجنون صحرا گرد بي سامان
هزاران ليلي نازآفرين را كو به كو
آواره وديوانه ميكردم

عجب صبري خدا دارد
اگر من جاي او بودم
بگرد شمع سوزان دل عشاق سر گردان
سراپاي وجود بي وفا معشوق را
پروانه ميكردم

عجب صبري خدا دارد
اگر من جاي او بودم
بعرش كبريايي ، باهمه صبر خدايي
تاكه ميديدم عزيز نابجايي
نازبريك نارواگرديده خواري ميفروشد
گردش اين چرخ را
وارونه ! بي صبرانه ميكردم

عجب صبري خدا دارد
اگر من جاي او بودم
كه ميديدم مشوش عارف وعامي ، زبرق
فتنه اين علم عالم سوز مردم كش
بجز انديشه عشق ووفا ، معدوم هر فكري
در اين دنياي پر افسانه ميكردم

عجب صبري خدا دارد
اگر من جاي او بودم
همين بهتركه او خود بجاي خود بنشته
وتاب تماشاي زشتكاريهاي اين مخلوق را دارد
وگرنه من بجاي اوچو بودم
يك نفس كي عادلانه سازشي
با جاهل وفرزانه ميكردم
عجب صبري خدا دارد! عجب صبري خدا دارد
"معینی کرمانشاهی"

ستار خان

ستارخان خانام حسن خانین اوغلویام
بؤیوک انقلابین جاوان اوغلویام
ساریلدیم سیلاحا جانیمدان کئچدیم
انقلاب جامینین شربتین ایچدیم
*
ازاد اولکه سینین قهرمان اوغلو
آزادلیق یولونون قربانی اولدون
آند ایچدین وطنه ایگیت ستارخان
یوردومون ایلغاری ایمانی اولدون
*
یاغی دوشمنلر له ائیله دین جنگی
آت سالدین مئیدانا سالدین اوزه نگی
چوخونون قورخودان سارالدی رنگی
اونلارین قتلینین فرمانی اولدون
*
سنیدین سرکرده آذربایجانا
ووروش مئیدانیندا دوردون مردانا
قودوز جلادلاری بویادین قانا
اؤز آنا یوردونون سلطانی اولدون
*
شعله سی سن اولدون باغلی گؤزلرین
قووتی سن اولدون محکم دیزلرین
گ.نشی سن اولدون گولر اوزلرین
تمیز اوره کلرین ویجدانی اولدون
*
دینله سؤزلریمی دینله سرداریم
قوی سنه سویلوم بیر اودلو خبر
سنین ماتمینده سنین غمینده
هله ده یاسلی دیر اوجا ذیروه لر
*
اوستوندن سووشوب آغیر خزانلار
سنه ایل دؤنومو توتان اولمادی
ایللردیر شرفلی قبرینین اوسته
مردانه هئکلین قوران اولمادی
*
سن ائلی بوراخیب گئدن دن بری
آیریلیق اودونا یانیر بو دیار
باخیرلار یولونا ائل اویماق بوتون
دویغولار سرسملی گؤزلر اینتیظار
*
تبریزده مه اسیر خوی دا گؤی طوفان
ساوالان یاسلی دیر سهند آغلاییر
داغلاردا دومان وار ، باغلاردا بوران
آرازین آخیشی اورک داغلاییر
*
غم یئمه هئیکلین قوراجاق سنین
بوتون شهرلرده بوتون کتلرده
هر آشیق توی توتوب ساز چالاجاقدیر
بوتون مجلس لرده داغدا دره ده
*
شرفلی مزارین ایتگین اولسادا
سانماکی ائل سنی اونوداجاقدیر
سنین پاک ، مقدس مردانا آدین
اینسانلار قلبینده یاشایاجاقدیر
*
منبع : گجیل

آرشیو فولکلورها


ناغیللار : داستانها
دومرول دیوانه - ده ده قورقود ناغیلی
داستان تاراج خانه سالور قازان - ده ده قورقود ناغیلی
بوقاچ درسه خانین ائولادی - ده ده قورقود ناغیلی
بالاتر از سیاهی - عمران صلاحی
تپیک ووران قار قولچاغی - قصه های من و بابام
******
فولکلور ها
دیشلیک: دیش هدیکی
نفرینهای مادرانه به لهجه اراکی و با ترجمه آذربایجانی
******
******
آتاسؤزلری = ضرب المثل ها
ضرب المثل های قشقائی
ضرب المثل های ترکی بجنوردی از سایت شیندخت
ضرب المثل های ترکی سنقری
ضرب المثل های لری فارسی ترکی آذربایجانی 1 - 2 - 3 - 4
آتا سؤزلری - بهزاد بهزادی
الله در فرهنگ آذربایجانی - بهزاد بهزادی
ضرب المثلهای دهستان شیرامین
.....
شعرلرین جور به جورلری: دکتر حسین محمدزاده صدیق
..........
محرم شعرلری - نوحه لر
به هیچ چیز جز اطاعت خدا شادمانی مکن
امام حسین علیه السلام
بو نوحه لری بیر یئره ییغماغینان هامی داغ گؤرنلره ، اونلاری کی بالالاری ، آتا قارداشلاری
عزیزگرامی لری ، شهید اولانلارا ، قانلاری حاق یولوندا ترکولنلره باش ساغلیغی ایستیرم
یک - حسینه یئرلر آغلار گؤیلر آغلار - زنده یاد شهریار
دو - بو گون کرب و بلا ویران اولوبدی - زنده یاد شهریار
چهار - نوجوان اوغول مهربان اوغول - حاجی رضا صراف
ده - پیغمبر آغلار - شوطدو داداش
یازده - عطشان حسین - شوطدو داداش
دوازده - سولدو گلستان ای وطن - شوطدو داداش
سیزده - قارداش اؤلومو - شوطدو داداش
چهارده - یا حسین - غفاری اردبیلی
شانزده - گؤرمه میسوز - معجز شبستری
هفده - ننه - محمود کریمی
نوزده - باز باران - علی اصغر کوهکن
بیست - جناب قاسم نوحه سی - میرزا رضا صراف
بیست و یک - هرایه گل آتام اوغلو - میرزا رضا صراف
بیست و سه - ذوالجناح
***
ترکی شعرلرین ، فارسی شعرلرین لیستی برچسب ده
***

آلداتدی منی - عاشیق قربانی


آی آقالار ، آی قاضی لر
یار یامان آلداتدی منی
ال آتدیم یارین دستینه
یار کنارا آتدی منی
...
تور توتدوم چشمیم گؤلونه
ایلیشدی سونام تئلینه
دوشدوم دیل بیلمز الینه
آلدی اوجوز ساتدی منی
...
قربانی دیر منیم آدیم
آدم آتادی بنیادیم
شش آتدیم ، چهار اوینادیم
آخیر فلک اوتدو منی

دیشلیک

دیشلیک : دیش هه دیکی ، هه دیک ، دیش آشی ، دیش بوغداسی

این مطلب خواندنی را ساوالان فرستاده است .
http://meshkin-students-lit.blogfa.com/

دوران نوزادی در آذربایجان همانند تمامی جوامع جهان در آذربایجان نیز برای حفاظت ، پرورش ،تربیت و هماهنگ نمودن نوزاد و کودک با گروه اجتماعی خود و قالبهای فرهنگی آن و خلاصه تبعیت از ارزشهای موجود باید از مراحلی متعدد عبور نمود .این امورنظری و عملی بر اساس آداب ورسوم و اخلاق گاه قاطع و گاه نیز بشکلی منعطف و ملایم انجام میگردد .یکی از این موضوعات مهم مراسم نامگذاری بر کودک میباشد . نام؛ یک فرد،یک شئ ،یک وضعیت و یا یک واقعه را با صفتی تداعی میسازد. در قشر سنتی جامعه آذربایجان مراسم نامگذاری بیشتر کیفیتی دینی دارد .نامگذاری کودک کاری معمولی نبوده و بخاطر همین نیز با مراسمی جشن گونه در مقیاس بزرگ و یا کوچک برگزار میگردد . در خلال این مراسم برای نوزاد نامی درخور او و خانواده اش انتخاب میگردد . برای نیل به این منظور روحانی و یا شخصی که دارای جایگاهی خاص در خانواده میباشد ، در گوش نوزاد اذان خوانده و سه بار نامش را تکرار مینماید .فرهنگ سنتی آذربایجان نیز همانند طب مدرن شیر مادر را بهترین و سالمترین ماده مغذی برای نوزادان میدانند . در فرهنگ آذربایجان به اولین شیر مادر "آغوز" گفته شده و این باور وجود دارد که نوزاد محروم از این اولین شیر مادر در آینده ضعیف و رنجور خواهد شد . در فرهنگ سنتی نوزادان پسر طولانیتر از نوزادان دختر شیر داده شده این رفتار در واقع از خواست خانواده در راستای نیرومندتر شدن فرزندان مذکر انجام میشود .دندان در آوردن کودکان نیز در آذربایجان طی مراسمی خاص گرامی داشته میشود . ظاهر شدن دندان کودک که در بریدن و آسیاب خوراکیها نقش مهمی دارد ، در فرهنگ مردمی با مراسمی که هدف آن سپاسگزاری از نعمات پروردگار ،برکت و روزی خانواده است جشن گرفته میشود .در این مراسم همچنین یکسری آداب و رسوم بجای آورده میشوند .نام این مراسم که در مناطق مختلف آذربایجان شکل خاص خود را دارد "دیش حدیگی" و یا حلیم دندان بوده و در مناطق مختلف با عناوینی همانند "دیش آشی (آش دندان)" و یا "دیش بوغداسی (گندم دندان) " خوانده میشود .درفرهنگ سنتی آذربایجان برای کودکانی که دیر زبان میگشایند و یا لال هستند ، بعضی از راههای عامیانه ای همانند "دیل آچماق (زبان باز کردن)"مطرح میگردد . بعنوان مثال کودکی که زبان باز نکرده نزد دعا خوان و یا روحانی برده شده و ایشان با نفس گرم خود سعی در زبان گشائی کودک میکند . باز در نوبت نخست ناخنگیری کودک در آذربایجان بعد از کوتاه کردن ناخنها در دست کودک پولی گذاشته میشود و یا دست کودک در کیسه ای پر از پول فرو برده میشود . همانند بسیاری از کشورها و جوامع مسلمان در آذربایجان نیز اعتقاد به تاثیر چشم بد و یا نظر بد وجود داشته و بخاطر حفظ کودکان از چشم بد همانند گذشته امروز نیز با تدابیری سعی در دور ساختن آن میشود . بعنوان مثال برای حفظ کودکان از چشم بد آنها را به میهمانیها نبرده ، برایشان اسپند دود کرده و یا ناحیه کفلشان را خارانده و فوت میکردند ! مطمئنا بسیاری از این رفتارها از نظر علمی امروزه قابل قبول نمیباشد . هدف ما اینست که تا آنجائیکه میتوانیم آداب و سنن آذربایجان را با زبان قاصرمان تشریح و توضیح داده و از شما نیز در حفظ آن یاری میخواهیم .

گلدیم


یار سنی عدالت بیلدیم
من قاپینا داده گلدیم
چوخ جفا چکدیم یولوندا
عمرو وئردیم باده گلدیم
...
لبین ایچیب چشمیم قانی
اولموشام جلاد قربانی
قوینوندور عطار دوکانی
نه عجب بو دادا گلدیم
...
قوربانی دیر منیم آدیم
مولامدان آلدیم مردادیم
سینه ندی چارشیم بازاریم
شکره ، نباته گلدیم
آشیق قربانی

بهجت آباد خاطره سی - زنده یاد محمد حسین شهریار


اولدوز سایاراق گؤزله میشه م هر گئجه یاری
گئج گلمه ده دیر یار ، گئنه اولموش گئجه یاری
گؤزلر آسیلی یوخ نه قارالتی نه ده بیر سس
باتمیش قولاغیم ، گؤر نه دؤشورمه کده دی داری
بیر قوش « آییغام » سویلویه ره ک گاهدان اییلدیر
گاهدان دا اونو دا یئل دئیه لای – لای هوش آپاری
یاتمیش هامی بیر آللاه اویاقدیر داها بیر من
مندن آشاغی کیمسه یوخ ، اوندان دا یوخاری
قورخوم بودی یار گلمه یه ، بیردن یاریلا صبح
باغریم یاریلار ، صبحوم آچیلما سنی تاری
دان اولدوز ایسته ر چیخا ، گؤز یالواری چیخما
او چیخماسادا ، اولدوزومون یوخدی چیخاری
گلوز تانیرام بختیمی ایندی آغارار صبح
قاش بئیلعه آغاردیقجا ، داها باش دا آغاری
عشقین کی قراریندا وفا اولمویاجاقمیش
بیلمم کی طبیعت نییه قویموش بو قراری ؟
سانکی خوروزون سون بانی ، خنجردی سوخولدی
سینه مده اورک وارسا ، کسیب قیردی داماری
ریشخندیله قیرجاندی سحر ، سویله دی : دورما
جان قورخوسو وار عشقین اوتوزدون بو قماری
اولدوم قره گون آیریلالی او ساری تئل ده ن
بونجا قره گونلردی ائده ن رنگیمی ساری
گؤز یاشلاری هر یئردن آخارسا منی توشلار
دریایه باخار بللی دی ، چایلارین آخاری
از بس منی یارپاق کیمی هجرانلا سارالدیب
باخسان اوزونه سانکی قیزیل گولدی ، قیزاری
محراب شفقده اؤزومو سجده ده گؤردوم
قان ایچره غمیم یوخ ، اوزوم اولسون سنه ساری
عشقی واریدی « شهریارین » گللی – چیچکلی
افسوس ، قارا یئل اسدی ، خزان اولدی بهاری

انیشتن - زنده یاد محمد حسین شهریار

انیشتن یک سلام ناشناس البته می بخشی
دوان در سایه روشنهای یک مهتاب خلیائی
نسیم شرق می آید ، شکنج طره ها افشان
فشرده زیر بازو ، شاخه های نرگس و مریم
از آنهائی که در سعدیه و شیراز می رویند
ز چین و موج دریاهاو پیچ و تاب جنگالها
دوان می آید و صبح سحر خواهد به سر کوبید
در خلوت سرای قصر سلطان ریاضی را
...
دورن کاخ استغنا ، فرو از تخت اندیشه
سر از زانوی استغراق خود بردار
به این مهمان در بگشا
که بی هنگام و ناخوانده است
اجازت ده که با دست لطیف خویش بنوازد
به نرمی چین پیشانی افکار بلندت را
به آن ابریشم اندیشه هایت شانه خواهد زد
...
نبوغ شعر مشرق نیز
با آئین درویشی
به کف جام شرابی از سبوی حافظ و خیام
به دنبال نسیم ، از در رسیده می زند زانو
که بوسد دست پیر حکمت و دانای مغرب را
...
انیشتن آفرین بر تو
خلا با سرعت نوری که داری درنوردیدی
زمان ، در جاودان طی شد
حیات جاودان کز درک بیرون بود پیدا شد
بهشت روح علوی هم که دین می گفت جز این نیست
جهان دین و دانش را ، تو با هم آشتی دادی
انیشتن ناز شست تو
نشان دادی که جرم و جسم چیزی جز انرژی نیست
اتم تا می شکافد جزو جمع عالم بالاست
به چشم موشکاف اهل عرفان و تصوف نیز
جهان ما ، حباب روی چین آب می ماند
من ناخوانده دفتر هم که طفل مکتب عشقم
جهان جسم
موجی از جهان روح می بینم
...
انیشتن صد هزار احسن
ولیکن صد هزار افسوس
حریف از کشف و الهام تو دارد بمب می سازد
انیشتن اژدهای جنگ
جهنم کام وحشتناک خود را باز خواهد کرد
دگر پیمانه عمر جهان لبریز خواهد شد
...
چه می گویم ؟
مگر مهر و وفا محکوم اضمحلال خواهد بود ؟
مگر آه سحرخیزان سوی گردون نخواهد رفت ؟
مگر یک مادر از دل « وای فرزندم » نخواهد گفت ؟
...
انیشتن بغض دارم در گلو
دستم به دامانت
نبوغ خود به کام التیام زخم انسان کن
سر این ناجوانمردان سنگین دل به راه آور
نژاد و کیش و ملیت
یکی کن ای بزرگ استاد
زمین ، یک پایتخت امپراطوری وجدان کن
تفوق در جهان قائل مشو جز علم و تقوا را
...
انیشتن ؟
نامی از ایران ویران هم شنیدستی ؟
حکیما محترم میدار مهد ابن سینا را
به این وحشی تمدن گوشزد کن حرمت ما را
...
انیشتن پا فراتر نه
جهان عقل هم طی کن
کنار هم ببین موسی و عیسی و محمد را
کلید عشق را بردار و حل این معما کن
و گر شد از زبان علم
این قفل کهن وا کن
انیشتن باز هم بالا
خدا را هم تو پیدا کن

به یاد زنده یاد استاد محمد حسین شهریار

چابالیر اوره ک سینه مده

آینایا باخاندا گؤردوم ، ساققالیما دن دوشوبدی
من کی چوخ قوجالمامیشام ، بیلمیرم ندن دوشوبدی
هنر اولسا روح جواندیر ، هله – هله دوشگون اولماز
اونداکی گؤردون دوشوبسه ن ، بو نفیر بدن دوشوبدی
اورایا کی سن گئدیرسن ، قویولار آچیبدی آغزین
شیطانین توری یاماندیر ، هر گلیب گئدن دوشوبدی
نه قدیر باشین سلامت ، ال – آیاقدا باشسیز اولماز
آیاغا دمیر دوشه نده ، باشووا چدن دوشوبدی
قویودان که خلقه قازدین ، چیخا بیلمه سن سلامتپ
آدام اینجیدن بلایه ، آدام اینجیدن دوشوبدی
چابالیر اورک سینه مده ، باشی کسیلمیش تویوق تک
پیلله نی چیخاندا گؤردوم ، سینه نفه دن دوشوبدی
سئرچه دن سیچاندان آرتیق ، توری بیز قوراندا دوشمز
آمما شئر تورون قوراندا ، فیل یا کرگدن دوشوبدی
« شهریار » عدندن آیری ، مرواری یئتیم قالاندا
یمن جنوبی دن ده ، باخاسان عدن دوشوبدی
..........….
بلالی باش

یار گونومی گؤی اسگییه توتدو کی دور منی بوشا
جوتچو گؤروبسه ن اؤکوزه اؤکوز قویوب بیزوو قوشا ؟
سن اللینی کئچیب یاشین ، من بیر اوتوز یاشیندا قیز
سؤیله گؤروم اوتوز یاشین نه نیسبتی اللی یاشا ؟
سن یئره قویدون باشیوی من باشیما نه داش سالیم ؟
بلکه من آرتیق یاشادیم نئیله مه لی ؟ دئدیم یاشا
بیرده بلالی باش نچون یانینا سوپورگه باغلاسین؟
بؤرکو باشا قویان گرک بؤرکونه ده بیر یاراشا
بیرده کبین کسیلمه میش سن منه بیر سؤز دئمه دین
یوخسا جهازیمدا گرک گلئیدی بیر حوققا ماشا
...
دئدیم : قضا گلیب تاپیب ، بیر ایشیدی اولوب کئچیب
قوربانام اول آلا گؤزه ، حئیرانان اول قلم قاشا
منکی اؤزومده بیر گوناه گؤرمه ییرم ، چاره ندیر ؟
پیس بشرین قایداسی دیر ، یاخشی نی گؤرسه دولاشا
دوستا مروت ائتمه لی دوشمه نیله کئچینمه لی
قایدا بودیر ، حئیف دئگیل بشر یولون آشیب چاشا ؟
من ده سنین دای اوغلونام سن ده منیم بی بیم قیزی
گؤنول باخیرسا گونه شه ، گؤزده گرک بیر قاماشا
ایندی بیزیم مارال کیمی ، اوچ بالامیز واردی ، گرک
آتا – آنا ساواشسادا ، بونلارا خاطیر باریشا
هر کیشی یه عیالی دا ، اؤز جانی تک هؤروکلنیب
هدیه ده اولماز ائله سین عیالی قارداش قارداشا
بو دونیا بیر یول کیمی دیر ، بیز آخرت مسافیری
کجاوه ده هاماش گرک اؤز هاماشینان یاناشا
آخیرتی اولانلارین ، دونیاسی غم سیز اولمویوب
سئل دی گله ر آخار کئچر ، آمما گرک آشیب – داشا
مثل دی : « یئر کی برک اولور ، اؤکوز اؤکوزدن اینجییور »
هی دارتیلیر ایپین قیرا ، یولداشیلا بیر ساواشا
بیزیم ده روزیگاریمیز یامان دی ، بیزده عیب یوخ
بلکه وظیفه دیر بشر قونشولاریلان قونوشا
حق حیات یوخ داها بیزلره ، چوخ بؤیوک باشی
زندانیمیزدا حققیمیز ، بیر باجا تاپساق ، تاماشا
...
آمما اونون شماتتی آللاها خوش گلمیوبن
گئتدی منیم حیاتیمی ووردی داشا چیخدی باشا

اوشاقلیق اوخوماقلاری - دو

چگونه توانستم شمارش اعداد از یک تا ده را هم به ترکی آذربایجانی و هم به فارسی یاد بگیرم ؟
عزیز باجی قارداشلاریم ، من اوشاقلیقدان بئله حساب و اونا باغلی اولان درسلرده چوخ تنبلیدیم . اول کلاسیندا رحمتلی خانم امینی دای منیم الیمدن زارا جانا گلدی . گونلرین بیر گونونده کلاسا گلیب منی گئنه ده حساب زنگینده تخته سیاهین باشینا چاغیردی . جانیزدان ایراق قورخومدان آز قالدی جانیم چیخا . اوزامان منه دئدی :
باخ سنه چوخ راحات اؤرگه دیرم .
بیر ایکی ، بیزیمکی
اوچ دؤرد ، قاپینی اؤرت
بئش آلتی ، ساموار آلتی
یئددی سه ککیز ، فیرنگیز
دوققوز اون قیرمیزی دون
وای نقدر خوشوما گلدی سونرا دئدی ایندی فارسی جا نا سایماغی دا سنه اؤرگه دیرم اؤرگه نمه سه ن وای حالینا :
یک ، یک ، یککه دانیشما
دو ، دو ، دومبالاخاج آشما
سه ، سه ، سه فئح دانیشما
چهار ، چهار ، چادراوی آشما
پنج ، پنج ، پنجره دن باخما
شش ، شش ، شیشمه سن الله
هفت ، هفت ، هفته بیجار تورشوسو
هشت ، هشت ، معلمدن قورخوسو
نه ، نه ، نوحه اوخورلار
ده ، ده ، ده لینی قووورلار
الله سنه بو جمعه نین گونونده غنی غنی رحمت ائله سین خانیم امینی
.

اوشاقلیق اوخوماقلاری - یک

اوشودوم ها اوشودوم
اوشودوم ها اوشودوم
داغدان آرمید داشیدیم
آرمیدیمی آلدیلار
منه ظولوم سالدیلار
من ظولومدن بئزارام
کتان کؤینه ک یازارام
کتان کؤینه ک میل میلی
گل اوخو بیزیم دیلی
بیزیم دیلی مو دیلی
بیزیم دیلی نور دیلی
اورمودان گلن آتلی
بئلینده داری گه تدی
دارینی وئردیم قوش
قوش منه قاناد وئردی
قاناد چاالدیم اوچماغا
حق قاپیسین آچماغا
حق قاپیسی کلید دیر
حق قاپیسی قیفیلدیر
قیفیل ده وه بوینوندا
ده وه شیروان یولوندا
شیروان یولو سر به سر
ایچینده آهو گه زه ر
آهونون بالالاری
منی گؤردی آغلادی
باشا قارا باغلادی

..........

گؤیگله ها گؤیگله

گؤیگله بیر قوشویدو
باغچایا قونموشویدو
به ی اوغلو گؤرموشویدو
اوخوینان وورموشویدو
من اوخوندان بئزارام
کتان کؤینه ک یازارام
کتان کؤینه ک میل میلی
گل اوخو بیزیم دیلی
بیزیم دیلی مو دیلی
بیزیم دیلی نور دیلی
اورمودان گلن آتلی
بئلینده داری گه تدی
دارینی وئردیم قوشا
قوش منه قاناد وئردی
قاناد چالدینم اوچماغا
حق قاپیسین آچماغا
حق قاپیسی قیفیلدی
حق قاپیسی کلیددی
کلید ده وه بوینوندا
ده وه کرمان یولوندا
کیرمان یولو سر به سر
ایچینده مئیمون گه زه ر
مئیمونون بالالاری
منی گؤردو آغلادی
تومانینا قیغلادی

بابک

بابک
دستهایش
بسته بود از پشت
اما مشت
جامه اش از جنس خون و
جام اش از خمخمانه زرتشت
خسته تن- جان در خطر- آزرده دل- خاموش
مهر را در سينه مى پرورد
كينه را در خويشتن مى كشت
***
ارغوان ديدگانش
با شفق ها و شقايق هاى ميهن
گفتگو مى كرد
تيرباران نگاهش بارگاه معتصم رازير و رو مى كرد
دل به فرمان دليرى داشت
ترس رابى آبرو مى كرد
***
اهرمن از خشم مى لرزيد
دژ دل و دژ خو و دژ آهنگ
بانگ زد، با واژه هائى زشت و بى فرهنگ
...اى سگ، اى زنديق
كام ات چيست؟
اى موالى اىعجم
سوداى خام ات چيست؟
پس چرا از ما نمى ترسى؟
پس چرا بر خود نمى لرزى؟
***
بابك امارأى ديگر داشت
كشتى ى انديشه در درياى ديگر داشت
در نگاهش مرگ آسان مى نمود اما
زندگى در ذهن او معناى ديگر داشت
زير لب نجواى ديگر داشت
***
زنده بايد بود و شادى كرد
مام بوم خويش را بايد نگهبان بود
با پيام راستىبا مردمان بايست رادى كرد
اهرمن فرياد زد
افشين
چه مى گويد؟
و افشين- آه افشين- واى افشين
آن گنهكار پريشان روزگار شرمسار
از برگ برگ خونى ى تاريخ
آن همان آكنده از هر گند
آن همان بى ريشه بى پيوند
شرمسار از كرده خود-سر به زير افكند
**
اهرمن با تيزخندى گفت
البابك هراسانا؟
و بابك آن گو نستوه
آن ستوه سبلانكوه
آن اسطوره بيگانه با اندوه
آن آئينه دار مزدك و مانى
آن دلخسته از تزوير و نيرنگ مسلمانى
چشم در چشم ستم فرياد زد
بسيار آسانا!!
اهرمن فرياد زدجلاد
...
و آن دژخيم
همان آينه دار مكتب بيداد
با يك ضربه از پهلوچنان زد
تا كه خون فواره زد از مقطع بازو
تهمدل درهم كشيد ابرو
سهمدل خر خنده زد بر او
***
آسمان كى مى برد از ياد
آندمى كه شيون شمشيرهاپيچيد در بغداد
***
و بابك- آه بابك- باز هم بابك
تا نبيند اهرمن سرخى ى او را زرد
تا نخواند از نگاهش درد
تا نه پندارد كه پايان يافت اين آورد
چهره رابا خون ناب و تابناكش
ارغوانى كرد
***
و آنگاه
تا نيفتد پيش پاى اهرمن
خود را به پشت انداخت
چشم ها را بست
شهپر انديشه را واكرد
بال در بال هماى عشق
گشت و گشت و گشت
تا جان رابر فراز كشور جانانه پيدا كرد
***
هر طرف هر سو نگه افكند
يك طرف كورش- سياوش- كاوه
چون خورشيد
سوى ديگر رستم و گرد آفريد و آرش و جمشيد
و با نورافكن اميد
پيرتوس و
خيزش يعقوب را هم ديد
و ديگر گاه
...بر لبانش خنجر لبخند
چشم در چشم هزاران بابك آزاد يا دربند،
با آسودگى جان باخت
او روانش را ز ننگ بندگى پرداخت
تا ز خشت جان پاك خويش
ايران ساخت
ايران ساخت
ايران ساخت
...
منبع : وبلاک چرا سرکشی ؟
http://neyestann.persianblog.com/

پدرم


دلتنگ غروبی خفه، بیرون زدم از در
در مشت گرفته مچ دست پسرم را
یارب به چه سنگی زنم از دست غریبی
این کله ی پوک و سرو مغز پکرم را
هم در وطنم بار غریبی به سر دوش
کوهی است که خواهد بشکاند کمرم را
من مرغ خوش آواز و همه عمر به پرواز
چون شد که شکستند چنین بال و پرم را؟
رفتم که به کوی پدر و مسکن مآلوف
تسکین دهم آلام دل جان به سرم را
گفتم به سرراه همان خانه و مکتب
تکرار کنم درس سنین صغرم را
گر خود نتوانست زدودن غمم از دل
زان منظره باری بنوازد نظرم را
کانون پدر جویم و گهواره ی مادر
کان گهرم یابم و مهد هنرم را
تا قصه ی رویین تنی و تیر پرانی است
از قلعه ی سیمرغ ستانم سپرم را
با یاد طفولیت و نشخوار جوانی
می رفتم و مشغول جویدن جگرم را
پیچیدم از آن کوچه ی مانوس که در کام
باز آورد آن لذت شیر و شکرم را
افسوس که کانون پدر نیز فرو کشت
از آتش دل باقی برق و شررم را
چون بقعه ی اموات فضایی همه خاموش
اخطار کنان منزل خوف و خطرم را
درها همه بسته است و به رخ گرد نشسته
یعنی نزنی در که نیابی اثرم را
درگرد و غبار سر آن کوی نخواندم
جز سرزنش عمر هوی و هدرم را
مهدی که نه پاس پدرم داشته زین پیش
کی پاس مرا دارد و زین پس پسرم را؟
ای داد که از آن همه یار و سر و همسر
یک در نگشاید که بپرسد خبرم را
یک بچه ی همسایه ندیدم به سر کوی
تا شرح دهم قصه ی سیر و سفرم را
اشکم به رخ از دیده روان بود ولیکن
پنهان که نبیند پسرم چشم ترم را
میخواستم این شیب و شبابم بستانند
طفلیم دهند و سر پرشور وشرم را
چشم خردم را ببرند و به من آرند
چشم صغرم را و نقوش و صورم را
کم کم همه را درنظر آوردم و نا گاه
ارواح گرفتند همه دور و برم را
گویی پی دیدار عزیزان بگشودند
هم چشم دل کورم و هم گوش کرم را
یک جا همه ی گمشدگان یافته بودم
از جمله "حبیب" و رفقای دگرم را
این خنده ی وصلش به لب آن گریه ی هجران
این یک سفرم پرسد و آن یک حضرم را
این ورد شبم خواهد و نا لیدن شبگیر
وان زمزمه ی صبح و دعای سحرم را
تا خود به تقلا به در خانه کشاندم
بستند به صد دایره راه گذرم را
یکباره قرار از کف من رفت و نهادم
بر سینه ی دیوار در خانه سرم را
صوت پدرم بود که میگفت چه کردی؟
درغیبت من عا یله ی در بدرم را
حرفم به زبان بود ولی سکسکه نگذاشت
تا باز دهم شرح قضا و قدرم را
فی الجمله شدم ملتمس از در به دعایی
کز حق طلبد فرصت صبر و ظفرم را
اشکم به طواف حرم کعبه چنان گرم
کز دل بزدود آن همه زنگ و کدرم را
ناگه پسرم گفت چه میخواهی از این در؟
گفتم : پسرم بوی صفای پدرم را
زنده یاد : استاد شهریار

از آداب و رسوم مردم گرگان

پریشو بود یکجا هیشا هیشا----------پریشب جایی عروسی شلوغی بود
منم رفتم اونجه عاروس توماشا------من /طبق رسم قدیم/برای دیدن عروس رفتم
میان دو افتادم کوس کردم--------در میان هلهله جمعیت دیگران را هل میدادم
نگه بر هیکل عاروس کردم--------تا بتوانم بهتر عروس را ببینم
عاروس اونه که پاش نیمساق داره؟----آیا عروس همان کسی است ا که نیمساق پوشیده
زمادر شوهرش یشماق داره---جلوی دهانش را از ترس مادر شوهر تا دوسال س بسته
پریشو بود یکجا هیشا هیشا----------پریشب جایی عروسی شلوغی بود
منم رفتم اونجه عاروس توماشا------من /طبق رسم قدیم/برای دیدن عروس رفتم
میان دو افتادم کوس کردم--------در میان هلهله جمعیت دیگران را هل میدادم
نگه بر هیکل عاروس کردم--------تا بتوانم بهتر عروس را ببینم
عاروس اونه که پاش نیمساق داره؟----آیا عروس همان کسی است ا که نیمساق پوشیده
زمادر شوهرش یشماق داره---جلوی دهانش را از ترس مادر شوهر تا دوسال س بسته
این هم یک رسم قدیمی است که عروسها ا تادوسال حق حرف زدن نداشتند و حتی دهان ا انها نباید توسط پدر شوهر و یامادرشوهر م شوهر دیده میشد.
قدش اونجه و چشمش ریزه میزه---قد کوتاه و چشم ریز است؟
او از چشم و دماغش هی میریزه؟--- همان که آب از چشم و از دماغش سرازیر است
کف سن : کف گیر کف گیر
ولغاز : غورباغه قورباغا
ماچکل : مارمولک که رته نکه له
اندوخانه : اتاق ، اندرونی کلاسیک ساندی خانا
جیجو : گشت و گذار گه رمه ک
با تشکر از محمد رضا مولودی
http://www.rezatheatre.blogfa.com
....
رسم بود در گذشته چون باران نمی بارید برای بارش باران اهالی و بیشتر کودکان و نو جوانان مترسکی را در محلات میگردانیدند و شعر زیر را هماهنگ میخواندند و در ب منازل را میزدند و از منازل نقل و شیرینی و سکه و هر آنچه در توان صاحب خانه بود جمع می کردند و سپس با آداب به خصوصی به رودخانه میریختند و به این رسم //ممد خرطو// میگفتندممد خرطوفردا افتو / فتحه روی افتو/خورشید خانم افتو کنیک مشت نخود/ فتحه روی یک/به او کنما بچه های/ کسره روی بچه/گرگیماز سرماییبمردیمشاخ بز بر کمرمشیپیشا دور سرمما در ویشیمگو به ریشیمتا نگیریمرد نمیشیمو البته که باران هم میباریده
معنی بیت به بیت این شع به شرح زیر است که:ممد خرطو یک اسم است که روی آدمک نهاده اندفردا آفتابخورشید خانم آفتاب کنیک مشت نخود به آب بریزما بقی شعر معنی مشکلی ندارد

نفرینهای مادرانه در زبان و لهجه اراکی

1 -
ای جز جیگر بزنی ایشالا د ولم کن= الهی جگرت بسوزه دست از سرم بردار
2 -
کم سر بسرم بل بیخودی خون به دلم کن= کمتر سر به سر من بگذار و دلم را خون کن
3 -
ایی پیرن جا موندتا ورگی بل تو یخدون= این پیراهن میراث مانده ات را بردار بگذار داخل یخدان ( جای لباس )
4 -
آتیش بگیری ببم منا اینقذه نچزون= الهی آتش بگیری فرزندم ، من را اینقدر زجر نده
5 -
هی نیششا طاق میله ذلیل مردهء گنده = مرتب دهانش بازه ( می خنده ) ذلیل مردهء گنده
6 -
مو تر اومدم ، امرو که هیکل خونه مونده = من کلافه شدم امروز که این با این هیکلش در خانه مانده
7 -
مو قد تو بودم ننم ا جاش نمیجمید = من اندازهء تو بودم مادرم از جایش تکان نمی خورد
8 -
کاراش با مو بود اون و شورش همشا می خفتید = همهء کارهای خانه را من انجام می دادم و او و شوهرش همه اش می خوابیدند .
9 -
حالا مو باید صب تا پسین هی بکنم جون = اما حالا من ، از صبح تا غروب باید جون بکنم
10 -
یا دنبال او باید برم یا عقب نون= یا دنبال آب بدوم یا دنبال نان
11 -
امشو دو شو نخفتیدم بچم نمیله = با امشب دو شب است که نخوابیدم ، بچه ام نمی گذارد بخوابم
12 -
باپا لو تندور نره بفته سر به کله= نگاه کن نره لب تنور با سر بیافته توی تنور
13 -
وی وی منا این نیم وجبی به تنگ آورده= وای وای من را این نیم وجبی کلافه کرده
14 -
ای قد نکشه خدا کنه جونمرگ مرده = خدا کنه دیگر از این بزرگتر نشود جوانمرگ شده
15 -
داغت بامونه بند دلم به حق قرئون= داغت به دلم بنشینه به حق قرآن
16 -
یه دقه وخی بچیا بگیر بغل بگردون= یک دقیقه پاشو بچه را بغل کن و بگردونش
17 -
با دسه هونگ شیطونه میگه بل د تو دندش = شیطانه می گه با دستهء هاون بزن توی قفسه سینه اش
18 -
آتیش بگیره خدا کنه مرده و زندش = خدا کند که مرده و زنده اش آتش بگیرد .

منبع : آونگ خاطره های ما
...
ترجمه به زبان ترکی آذربایجانی
1 –
گؤروم جیگرین چاللی چه رپاز یانسین .
2 –
آز مندن باش باشا قویوب باغریمی قان ائله
3 –
بو مئراتا قالمیش کؤینه کیوی گؤتور قوی یاخدانا
4 –
یاناسان بالا منی بو قدر اینجیتمه
5 –
ائله هئی دیشلرینی آغاردیب ایشاریر ذلیل گونه قالمیش دیزیخ
6 -
من زارا جانا گلدیم بوگون بو دیزیخین ائوده قالماقینین اوزوندن
7 –
من سن جانیدیم آنام یئریندن ته ر په شمه زیدی
8 –
هر ایشی من گؤروردوم اوندان اری ده یاتیردیلار
9 –
امان ایندی من گرک سحردن آخشاما جاق جانیم چیخا
10 –
بیلمیرم سو دالیسیجاق قاچیم یا چؤره ک دالیسیجاق
11 –
ایکی گئجه دیر کی یاتمامیشام ، اوشاق قویمور یاتام
12 –
گؤز قولاق اول گئتمه سین تندیره ساری ، تپه سی اوسته دوشمه سین تندیره
13 –
وای وای بو مازالاق جانا گتیردی منی
14 –
جوان اؤله سن ، بویومویه سن
15 –
داغین اوره گیمه
16 –
بیرآزجانا اوشاغی گؤتور قوجاغیندا دولاندیر
17 –
دلی شئیطان دئییر هه ونگ دسته سینه ن وور سینه سیندن
18 –
گؤروم دیری سی ده ، اؤلو سوده اود توتسون
این همه بقیه نفرینها در ترکی آذربایجانی
19 –
جاوان آرخان یئره گلسین بالا = کمر جوانت به زمین بخورد بچه
20 –
خبرین گلسین بالا = خبر مرگت بیاید بچه
21 –
گلین اؤله سن بالا = عروس بمیری بچه
22 -
آنان مه لر قالسین بالا = مادرت در داغت گریان بماند بچه
23 –
قاراوی گئییم بالا= لباس سیاه عزایت را بپوشم بچه
24 –
بالا بالاندان چه کسن = بچه الهی از بچه ات بکشی
25 –
دلی شئیطان دئییر دو وور گؤزلری دوشسون آووجونا = شیطان دیوانه می گوید بزن چشمهایش بیفتد توی کف دستش
26 –
اوره گیوین باشی دلینسین بالا = سر دلت سوراخ شود بچه
27 –
لووا وایا قالاسان = به آه و فریاد بمانی
28 –
بوی آتمیاسان بالا = قد نکشی بچه
29 –
من سن جانیدیم ، سن واریدین = من به سن تو بودم تو را داشتم
30 –
تئز اره گئتسئیدین من جان قیزین واریدی = اگر زود شوهر می کردی بچه هم قد من داشتی

آشیقلارین سؤزلری


اورگیمده مین دردیم وار
بئی قارا دییه نمه ره م
منیم ایشیم حقیقتله
بیر بئکارا دییه نمه رم
آتام قوجا طبیعتدی
آنام عشق و محبت دی
بیل سئوگیلیم حقیقتدی
گئدیب یالان دییه نمه رم
آشیق : میکائیل ازفلی
...
من فخر ائدیرم کلبه جه رده نم
شاعیرلر یئتیرن ائلیم وار منیم
خالقیمین اینجیلر خزینه سینده
آشیق شنشیر کیمی لریم وار منیم
آشیق : عدالت دلی داغلی
....
دردلی بلبل فریاد ائدر
گول گیمه ز بو گونلری
یاورو سونا یارالانمیش
گؤله گلمه ز بو گونلری
آشیق : ؟
..
منبع youtube

تاپماجالار - 2

تاپباجالار = تاپماجالار
ايلمه، ايلمه ايلمه سي
ايلمه خاتين دويمه سي
هركيم اونو تاپماسا
يئددي ايلين خسته سي
اوزه رلیک
...
اويان قالا، بويان قالا
اورتاسيندا ساري مايا
یومورتا
...
اؤززو، اؤزونه قبير قازار
دامجی
...
آهاني هاي آهاني
گزه رجمله جاهاني
گتيريسن اؤلدورمه يه
نه اه تي وار نه قاني
یئل
آلتي آشيق بويو وار
هرگئجه ده تويو وار
شمع ، چیراغ
...
ائل ياتدي، اوبا ياتدي
قنبر ديلين اوزاتدي
قولادان – کلون
منبع
http://www.sedayeazarbaijan.blogfa.com/

تاپماجالار - 1

تاپ بو ندیر ، تاپماجا

عزیزیم قصاب آغلار
ساری دوق قصاب آغلار
اؤلن قویون آغلاماز
اؤلدورن قصاب آغلار
( سوغان )
...
قیرمیزی تویوق باغدا
دیمدیکی وار تورپاقدا
( قیرمیزی تورپ )
...
یاشیل تاغیم وار
آل اوتاغیم وار
گؤی پالتلاریمدا
بوز قورشاغیم وار
( قارپیز )
...
بیر صاندیغیم وار مرندی
نه قیفیلی وار نه بندی
ائله آچیلیر ائله یومولور
هئچ کیم بولمه ز بو فندی
( کلم )
...
بوستاندا وار آغ آرواد
پالتار گئییب قات به قات
( کلم )
...
منبع : جیققیلی باغچا
http://www.baxca.blogfa.com

نمی خواهم یمیرم با که باید گفت ؟

زنده یاد : فریدون مشیری
نمی خواهم بمیرم با که باید گفت ؟
نمیخواهم بمیرم با که باید گفت؟
کجا باید صدا سر داد؟
در زیر کدامین آسمان
روی کدامین کوه؟
که در ذرات هستی ره برد طوفان این اندوه
که از افلاک عالم بگذرد پژواک این فریاد
کجا باید صدا سر داد
فضا خاموش و درگاه قضا دور است
زمین کر، آسمان کور است
نمیخواهم بمیرم با که باید گفت؟
اگر زشت و اگر زیبا
اگر دون و اگر والا
من این دنیای فانی را
هزاران بار از آن دنیای باقی دوست تر دارم
به دوشم گر چه بار غم توان فرساست
وجودم گرچه گرد آلود سختی هاست
نمی خواهم از این جا دست بردارم!
تنم در تار و پود عشق انسانهای خوب نازنین بسته ست
دلم با صد هزاران رشته با این خلق
با این مهر با این ماه
با این خاک با این آب
پیوسته ست.
مراد از زنده ماندن امتداد خورد و خوابم نیست
توان دیدن دنیای ره گم کرده در رنج و عذابم نیست
هوای همنشینی با گل و ساز و شرابم نیست
جهان بیمار و رنجور است
دو روزی را که بر بالین این بیمار باید زیست
اگر دردی ز جانش بر ندارم ناجوانمردی ست
نمی خواهم بمیرم تا محبت را به انسانها بیاموزم
بمانم تا عدالت را برافرازم بیفروزم
خرد را مهر را تا جاودان بر تخت بنشانم
به پیش پای فراداهای بهتر گل برافشانم
چه فردایی چه زیبایی!
جهان سرشار از عشق و گل و موسیقی و نور است
نمیخواهم بمیرم
ای خدا
ای آسمان
ای شب!
نمی خواهم
نمی خواهم
نمی خواهم
مگر زور است؟

در سیرت پادشاهان و غیره


محکومی را در قفس شیری انداختند . شیر با خمیازه ای از او استقبال کرد . مکحوم عرق سردی بر پیشانیش نشست و شروع کرد به لرزیدن . شیر ، دست و پنجولی به سر و گوش محکوم کشید . محکوم که از ترس دندانهایش کلید شده بود ، خودش را در گوشه قفس جمع کرد
شیر گفت : نترس نمی خورمت
محکوم با چشمان از حدقه درآمده گفت : خدای من حرف هم می زند
شیر گفت : یک خرده بیا جلوتر
محکوم با ترس وتردید به شیر نزدیک شد و پرسید : مگر تو شیر نیستی ؟
شیر گفت : نه من مشد حسن باغبان هستم ، جنابعال ؟
محکوم که ترسش ریخته بود ، گفت : چاکر شما ، مش رجبعلی
شیر گفت : می شود بپرسم اینجا چه کار می کنی ؟
محکوم گفت : بیشتر از کوپنم هوا مصرف کرده ام .... می شود من هم بپرسم تو اینجا چه کار می کنی ؟
بنشین تا برایت تعریف کنم ، سیگار داری ؟-
نه من سیگاری نیستم -
شیر خمیازه ای کشید و گفت : عرض شود خدمت سرکار ، شیر واقعی این قفس عمرش را به شما داده است . حالا من به جای او خدمت می کنم . اما نمی توانم وظایف او را درست انجام بدهم
اگر بیایند و ببینند مرا نخورده ای ، چه کار می کنی ؟ -
نترس طوری می خورمت که خودت هم نفهمی -
محکوم دوباره دچار ترس و لرز شد
نترس بابا شوخی کردم -
شوخی شوخی کار دست آدم می دهند ... راستی چه شد که آن شیر مرد ؟-
به علت سو استفاده و عدم رسیدگی . شیر متعلق به سلطان صاحبقران بود . وقتی می غرید ، زمین و زمان به لرزه می افتاد . کسی جرات نمی کرد به قفس نزدیک شود . هر روز سه تا گوسفنددرسته می خورد . وقتی هزینه زندگی بالا رفت ، ماموران حفاظت شیر گفتند دیگر با این مواجب نمی شود زندگی کرد . آنها مدتی هزینه سه تا گوسفند را می گرفتند اما دو تا گوسفند به شیر می دادند . مدتی گذشت ، غذای شیر را به یک گوسفند رساندند . شیر هر روز لاغرتر می شد و این آخر سری ها شده بود پوست و استخوان . حتا یک مگس را هم نمی توانست از خودش براند . تا این که یک روز مسئولان ، جیره غذائی شیر را به کلی قطع کردند . شیر بیشتر از دو سه روزینتوانست مقاومت کند و دار فانی را وداع گفت
سلطان نیامد سراغ شیرش را بگیرد؟-
چرا ، مسئولان این جای قضیه را نخوانده بودند و فکر نمی کردند سلطان یک روز به یاد شیرش بیفتد
خب ، پس چه کار کردند ؟-
هیچی ، مرا استخدام کردند که وقتی سلطان می خواهد به دیدن شیر بیاید ، توی پوست شیر بروم و مثل یک شیر رفتار کنم
خب ، بعدش چی ؟
در همین موقع ، یکی از مسئولان ، سراسیمه به قفس نزدیک شد و گفت : مشد حسن دستم به دمبت ، تو رو خدا یک کاری بکن ، سلطان دارد می آید
شیر زیپ شکمش را کشید و به محکوم گفت : زود بیا برو این تو . فقط مواظب باش سرفه نکنی
محکوم پرسید : حالا چطور می شود ؟
شیر گفت : بالاخره یک طوری می شود
از کتاب : از گلستان من ببر ورقی
نویسنده : عمران صلاحی

بیر یانیقلی سئوگی روایتی - نامیق قاراچوخورلو


اوخویان : نامیق قاراچوخورلو

قولاق آسین جماعت – من دانیشیم نهایت
بو محبت عالمی – چوخسونا وئرمیش غمی
منده عذاب چکمیشه م – چوخ اضطراب چکمیشه م
کیم گلیبدی خوشوما – نه ایش گلیب باشیما
یاش دولا – دولا گؤزلره – دانیشیرام سیزلره
او بفاسیزدان سورا – دوشمنه گؤجوم گورا
سئومییه جه م سؤیله دیم – تنها عمور ائیله دیم
کئچدی خیلی زامانلار – اؤتدی بیر نئچه آنلار
بیر قیز گؤردو گؤزلریم – یاددان چیخدی سؤزلریم
بو قیز عجب دیر عجب - سئو منی ائیلیب طلب
دئدیم چاتار کو مکیمه – تسلی دیر اوره گیمه
دوشدوم اونون دالینجا – اوندان بیر سؤز آلینجا
لاپ اوره گیم پارتلادی – سانکی باغریم چاتلادی
هر او درسه گئده نده – گئتدیم اونونلا منده
چوخ ائیله دیم آندا مان – آخیرکی بیر زامان
چیخاردیب اینجه سه سین – سؤیله دی اؤز کلمه سین
باخما منیم یاشیما – چوخ ایش گلیب باشیما
خیلی عمور سورموشه م – چوخ حاق سیزلیق گؤرموشه م
ایندی ایسه بیر اینسانا – تانیمادیغیم اوغلانا
نئجه سئویرم سؤیلویوم– من اعتیبار ائیلییم
اؤزون فیکیرله ش گینه – منی باشا دوش گینه
سؤیله دی اؤز سؤزلرین – سوزدوره جه ک گؤزلرین
دئدی بو قه ده ر والسلام – یولونا ائیله دی دوام
دونوب یئریمده قالدیم – بیرآز خیالا قالدیم
دوشوندوم کی دوز دئییر – چوخ عاغیللی سؤز دئییر
داها دالیجا گئتمه ییم – چوخ اونو اینجیتمه ییم
هاچانسا اؤز قیسمتیم – حقیقی محبتیم
چیخار منیم قاباغیما – جواب وئره ر سوراغیما
اوندان سورا هر گئجه – بیلمیردیم یاتیم نئجه
او جانانین خیالی – اونون حسن و جمالی
گؤزومده یدی هر ساعات – منی قویموردو راحات
دؤزمویوب بیر گون سحر – دوروب آیاغا بیر ته هر
گؤروشونه گئدیم گئنه – دئییم وورغونام سنه
گؤردوم گلیر اوزاقدان – گئتدیم الدن آیاقدان
آز قالمیشیدی چاشیم – ایسته دیم یاخینلاشیم
یاخینلاشدی اؤزو منه – دئدی بئله بیر سؤزو منه
گؤروره م کی وورولموسان – اؤرووی عشقه سالمیسان
ال چکمیرسه ن سن مندن – شرطیم بوجوردو سن ده ن
یالقیز دوست اولاق گه ره ک – بئله ائده بیلله م کومک
ایسییرسه ن هه دئنه ن – دوشون قرار وئرگینه ن
ایسته میرسن الوداع – گئت کومک اولسون خدا
آخی نه ایدی علاجیم – واریدی احتیاجیم
آخی نه ایدی علاجیم – واریدی احتیاجیم
خیلی خیال دولاشدیم – آخردا راضی لاشدیم
بو دوسلوق مهربانلیق – منی ده ییشدی بیر آنلیق
سونرالار حیاتیمی – غملی احوالاتیمی
دانیشدیم او جانانا – اودا دانیشدی یانا – یانا
دئدی سوگی محبت – وئرمییب منه ذیللت
سئویب سئویلمه دیم من – عشق نه دی بیلمه دیم من
اما بختی قارایام – سن دنده بیچارایام
سوروشدوم دردین نه دی – بوجور جواب سؤیله دی
آند وئریره م من سنه – وارسا حرمتین منه
مندن هئچ نه سوروشما – داها بو حاقدا دانیشما
سون قویاق بو صحبته – سالما منی زحمته
بو سؤزلری ائشیتدیم – من ائله بوجورده ائتدیم
بو باره ده بیر دنه – سؤوال وئرمه دیم گئنه
هر گئجه زنگ له شیردیک – داریخدیق گؤروشوردوک
لذتینی حیاتین – بو فانی کائناتین
حیس ائدیردیک گؤروردوک – گؤزل عمور سوروردک
گلدی ائله بیر مقام – دئیشدی هر شئی تمام
بیر زامان آخشام چاغی – اوره گیمه چکدی داغی
گؤردوم هر شئین سونون – زنگی گلدی تلفونون
دوشوندوم جانانیم دی – همان گؤزل خانیم دی
دسته یی تئز گؤتوردوم – بیردن اؤزومو ایتیردیم
سه س اؤزگه نین سه سیدی – اونون رفیقه سیدی
گؤرون نه لر دانیشدی – یاندی قلبیم آلیشدی
او سن سئوه ن جانانین – درد بوروموشدو جانین
خسته ایدی اوره گی – هئچ یوخویدو کومکی
حکیم قویدوغو مدت – دونه ن یئتیردی البت
گئجه یاتیبدیر سحر – آییلمییب مختصر
اما سنی چوخ سئویردی – اؤله جه گین ده بیلیردی
آپاردی اونو اجل – سنی سئون او گؤزل
آرتیق یوخدو حیاتدا – ساخلا سن بونو یاددا
اول جه اینانمادیم – اونو دوغرو سانمادیم
سونرا ایسه سؤیله دی – ساباح اونون دفنی دی
اگر گلمه ک ایسته سن – دوزونو بیلمه ک ایسته سن
ساباح ایکی تامامدا – من دییه ن بو مقامدا
گلرسن بو عنوانا – اورداکی قبریستانا
سئوگیلین آغ کفنیله – کوچه جه ک سون منزیله
گئجه نی یاتا بیلمه دیم – آخی نییه من اؤلمه دیم
او اؤلدو گئتدی الله – گؤزومدن ایتدی الله
سحر آچیلان زاماندا –او قیز دییه ن مکاندا
عاجز – عاجز دایاندیم – گؤردوم سونرا ایناندیم
جماعت آغلاشیردی – آدامین عاغلی شاشیردی
دفین مراسیمیدی – قبیره گئدن کیمیدی
منیم عمورم حیاتیم – جانیم معنویاتیم
گئتدی منی ده آپاردی – ائله کی دفن قورتاردی
داغیلیشدی گئتدی هامی – او اینسان ایزدی هامی
تنها قالدیم او یئرده – درده غمده کدر ده
قبری اوسته دیز چؤکوب– قانلی گؤز یاشی تؤکوب
وداع لاشدیم یاریملا – گؤزل وفاداریملا
اؤلوم امان سیز اولدو – واخ سیز زامان سیز اولدو
الیمدن سنی آلدی – او گونلر هاردا قالدی
هر آن شادیمانیدی – عجب مهربانیدی
بیر واخ الیمدن توتان – ایندی سه ساکت یاتان
ای گؤزلیم الوداع – یوخدو سن دن سه س صدا
هر کمیه اولسا عاشیق – بئچارادی بو عاشق
آنلین یازینی گؤردو – یاشادی بیر آزدا گؤردو
آرتیق اوره کده یارام – بودا منیم ماجرام

اصطلاحات مشهدی

ایرانِ عزیز، سرزمین اقوام مختلف، ترک آذربایجان، ترکمن، کرد، لر، بختیاری، قشقایی، بلوچ، گیلک، مازندران، فارس ، عرب و ... است. وطن ما همچون باغِ بزرگ و پرگلی است با گلهای زیبا و رنگارنگ که هرکدام زیبایی و عظر مخصوص به خود را دارند. این اصطلاحات زیبای مشهدی همچون دسته گلی زیبا تقدیم به شما عزیزان.
*

این اصطلاحات مشهدی با معادل فارسی را از قسمت نظر خواهی وبلاک نجلا برداشته و معادل آذربایجانی را اضافه کرده ام . با تشکر از فواد گرامی
نارنجک نان خامه‌ای - خامالی چؤره ک
اِشکاف ایشقاب - کمد
کُخ : سوسک حشره‌ی نسبتابزرگ اذیت بکن - پیس پیسا
یاد داشتن
: بلد بودن - باشارماق

سَرکُن : مدادتراش - قه ددیه ن
میلان : کوچه - کوچه
مغز ِمدادفشاری : نوکِ مدادفشاری - فیشاری میداد اوجو
پَلَخمون : یک وسیله ای برای زدن گنجشک به شکل چوب که یک کش یا لاستیک به انتهایش وصل است و با آن می توان سنگ پرتاب کرد . - چه کی سسانتی
چُمبه : اصطلاح کوچه بازاری برای فرد چاق کوفته - بودا بیر ایصطلاحدیر یوغون آداما
چُغُک :گنجشک - سئرچه
چلغوز : یک نوع آجیل شبیهِ بادام - باداما اوخشار بیر یئمیش آدی دیر
کم‌زور یا پرزور کردنِ گاز : کم و زیاد کردن شعله گاز - خودون آلماق
کلپاسه : مارمولک - که رته نکله
دِلَنگون : آویزان - ساللاق
توشله : تیله - مازی
چُخت : سقف - دام
کاغذباد : بادبادک، کایت - بادبادک
سرپایی : دمپایی - شیققیدیم به گویش ماکوئی
سر ِ نوشابه : در ِ نوشابه - نوشابه آغزی
یَره، یره‌گِه : یارو، فلانی - گئده
ناسوس : تلمبه‌یِ دوچرخه - ناسوس
کُلاج : کسی که چشمش چپ است - چئری
آق‌میرزا: شوهرخواهر - باجی اری ، کوره کن
مکُش مرگِ ما: اعیانی، شیک - تیتیش مامانی
قوجمه شده : انگور دانه - اوزوم گیله سی
پیشینگ
: ریختن ناخواسته مایعات روی لباس - جالاماق

حولی: حیاط - حه یه ت
قله ، قله گی
: روستا ، روستائی - که ند ، کتدی
چـِغـَل
: زبر، ضخیم - قارت

کـَغ: نرسیده کال - یئتیشمه میش ، کال
ز ِنج : چسبناک - یاپیشقان

لتِّه : تکه پارچه،کهنه پارچه - جیندا
لوخ: حصیر - حصیر
خُردو :کوچک - خیردا ، دینقیلی
شِرشِره : کاغذکشی - کشی کاغاذ
تارت و پارت : پخش و پلا- تور توکونتو
نوردِوون : نردبان - پیلله کان
برادر اندر: مادر ناتنی، برادر ناتنی - اؤگئی قارداش ، آنا یادا باجی
لَخِه : کهنه پاره - جیر جیریق
*

آدرس وبلاک نجلا
http://najla.blogfa.com

حسنی نگو یه دسته گل

توي ده شلمرود
حسني تك و تنها بود
حسني نگو بلا بگو
تنبل تنبلا بگو
موي بلند روي سياه ناخن دراز
واه واه واه
نه فلفلي نه قلقلي
نه مرغ زرد كاكلي
هيچكس باهاش رفيق نبود
تنها روي سه پايه
نشسته بود تو سايه
باباش ميگفت: حسني مياي بريم حموم؟
نه نميام نه نميام
سرتو مي خواي اصلاح كني؟
نه نمي خوام نه نمي خوام
كره الاغ كدخدا
يورتمه مي رفت تو كوچه ها
الاغه چرا يورتمه ميري؟
دارم ميرم بار ببرم
ديرم شده عجله دارم
الاغ خوب و نازنين
سر در هواسمبرزمين
يالت بلند و پرمو
دمت مثال جارو
يك كمي به من سواري ميدي؟-
نه كه نميدم
چرا نميدي؟
واسه اينكه من تميزم
پيش همه عزيزم
اما تو چي؟
موي بلند روي سياه ناخن دراز
واه واه واه!
غاز پريد تو استخر
تو اردكي يا غازي؟
من غاز خوش زبانم
مياي بريم به بازي؟
نه جانم
چرا نمياي؟
واسه اينكه من صبح تا غروب
ميون آب كنار جو
مشغول كار شستشو
اما تو چي؟
موي بلند روي سياه ناخن دراز واه واه واه
در وا شد و يه جوجه
دويد و اومد تو كوچه
جيك جيك كنان گردش زنان
اومدو اومد پيش حسني
جوجه كوچولو
كوچول موچولو
مياي با من بازي كني؟
مادرش اومد
قدقدقدا
برو خونتون تو رو به
خداجوجه ريزه ميزه
ببين چقد تميزه؟
اما تو چي؟
موي بلند روي سياه ناخن دراز واه واه واه
حسني با چشم
گريون پا شد و اومد تو ميدون:
آي فلفلي آي قلقلي
مياين با من بازي كنين؟
نه كه نميايم
چرا نمياين؟
فلفلي گفت:من و داداشم و بابام و عموم
هفته‌اي دو بار ميريم حموماما تو چي؟
قلقلي گفت:نگاش كنين
موي بلند روي سياه ناخن دراز واه واه واه
حسني دويد پيش باباش
حسني مياي بريم حموم؟
ميام ميام
سرتو ميخواي اصلاح كني؟
ميخوام ميخوام
حسني نگو يه دسته گل
تر و تميز و تپل مپ
لالاغ و خروس و جوجه
غاز و ببعي با فلفلي با قلقلي
با مرغ زرد كاكلي
حلقه زدن دور حسن
الاغه ميگفت:اگه كاري نداري بريم الاغ سواري
خروسه مي گفت: قوقولي قوقو قوقولي قوقو
هر چي ميخواي فوري بگو
مرغه مي‌گفت:حسني برو تو كوچه
بازي بكن با جوجه
غاز مي‌گفت: حسني بيا با همديگه
بريم شناتوي ده شلمرود
حسني دیگه تنها نبود
شاعر : منوچهر احترامی

دزده و مرغ فلفلی

یاد منوچهر احترامی و اشعار زیبایش افتادم شعر توی ده شلمرود که گاهی اوقات برای بچه ها می خواندم .شعر قشنگی که بچه ها با علاقه فراوان گوش می کردند و به صورت نمایشنامه اجرایش می کردند
توی ده شلمرود
فلفلی مرغش تک بود
یه ده بود و یه فلفلی
یه مرغ زرد کاکلی
یه روز که خیلی خسته بود
کنج اتاق نشسته بود
یه دزد رند ناقلا
شیطون و بدجنس و بلا
اومد و یک کیسه آورد
کاکلی رو دزدید و برد
تنگ غروب که فلفلی
رفت به سراغ کاکلی
نه آب بود و نه دونه بود
نه کاکلی تو لونه بود
داد زد و گفت
مرغ کاکلی
توپول موپولی
دست و پا گلی
نوک حنایی ، کجایی ؟
فلفلی هی صدا زد
اما جواب نیومد
تنها یه رد پا به جا مونده بود
اون دوروبرا آقا فلفلی
قبا به تن
شال به کمر
گیوه به پا
کلاه به سر
یه کوزه آب
یه سفره نون
از توی ده اومد بیرون
کدخدا گفت
اوقور بخیر
مگه با ما قهری فلفلی ؟
عازم شهری فلفلی؟
فلفلی گفت
اون مرغ زرد پا کوتاه
کاکل حنای نوک طلا
که صد تومن می خریدنش نمی دادمش
دزده گرفت و بردش
میرم که پیداش بکنم
دزده رو رسواش بکنم
یکسره رفت ارومیه
تا ببینه کی به کیه
اینور و دید اونورو دید
اینجاواونجا سرکشید
نه مرغودید،نه دزدو دید
ازاونجا رفت به تبریز
منظره هاش دل انگیز
اینجاواونجا سرکشید
نه مرغودید،نه دزدو دید
ازاونجا شد سوار فیل
یکسره رفت به اردبیل
کوه سهند و سبلان
سرکشیده به آسمان
از پشت کوه سرک کشید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
از اونجا رفت به آستارا
شهر قشنگ باصفا
گوشه کنارا سرک کشید
نه مرغودید ،نه دزدو دید
از آنجا بی معطلی
یکسره رفت به انزلی
میان دریا کشتی بود
ماهی به این درشتی بود
تو کشتی ها سرک کشید
نه مرغودید ،نه دزدو دید
از اونجا رفت به شهر رشت
اینور و گشت ، اونوروگشت
تو شالیزارها سرک کشید
نه مرغودید ،نه دزدو دید
از اونجا رفت به لاهیجان
مردم خوب مهربان
شهر به این مصفایی
سرتاسرش باغ چایی
یه گشتی توی کوچه خورد
یه عالمه کلوچه خورد
اینجارو گشت،آنجاروگشت
از تنکابن هم گذشت
عروس شهرهای شمال
مرکز باغ پرتغال
از آنجا بامینی بوس
یکسره رفت به چالوس
اینجا و آنجاسرکشید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
از بس که هی بارون آمد
از آنجاهم بیرون آمد
نشست توی سواری
رفت توی شهر ساری
دومترونیم پارچه خرید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
از اونجا شاد و خندون
رفت توی شهر گرگان
ترکمن های اسب سوار
دنبال هم قطار قطار
تودشت و صحرا سرکشید
نه مرغودید ، نه دزد و دید
از اونجا بیرون آمد
رفت توی شهر گنبد
گنبد قابوس اینجاست
ببین،ببین،چه زیباست
اینجا واونجا سرکشید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
از توی شهر گنبد
یکسره رفت به مشهد
وقتی به صحن نو رسید
یکدفعه کدخدا رو دید
کدخدا گفت:سفر بخیر
همه جا رو گشتی فلفلی
چه طوری مشتی فلفلی؟
تنها میای تنها میری
بگو ببینم کجا میری؟
فلفلی گفت:دارم یه جای دور می رم
به شهر نیشابور می رم
هندونه هاش چه عالیه
حقا که جاتون خالیه
تو جالیزها سرک کشید
اینجا واونجا سرکشید
سوار سوار ، پیاده سوار
خودشو رسوند به سبزوار
سرتاسرش باغ هلو
يا هلوهلوبروتوگلو
از آنجا رفت به شاهرود
آب و هواش چه خوب بود
وقتی رسید به دامغان
پسته خرید فراوان
از اونجارفت به گرمسار
خربزه های آبدار
از اونجا رفت به تهران
شهر بزرگ ایران
شهر نگو ، شهر فرنگ
هر چی بخوای ، از همه رنگ
توی شلوغی سرکشید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
از شلوغی کلافه شد
عازم شهر ساوه شد
هواپراز بوی بهار
زمین پر از باغ انار
اینجارودید،آنجارودید
رفت و به شهر قم رسید
سوهان فرداعلا
شیرین مثل حلوا
حلوای تن تنانی
تا نخوری ندانی
به شهر کاشان که رسید
اینجا دوید،آنجادوید
عقرب و قالی یک طرف
گلاب عالی یک طرف
تو گلزارها سرک کشید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
از اونجا رو به پایین
رفت به نطنز ونایین
از اونجا رفت به اصفهان
اینجا کجاست نصف جهان
ساختموناش قشنگ قشنگ
با کاشی های رنگارنگ
توساختمون ها سرکشید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
اسباباشو چید توی ساک
از اصفهان رفت به اراک
اینجاوآنجاسرکشید
انگور بی دانه خرید
چه انگوری چه انگوری
مثل چراغ زنبوری
همراه یک مسافر
شد راهی ملایر
تو کوچه و تو بازار
کشمش و شیره بسیار
اینجا و اونجا سرکشید
نه مرغودید ،نه دزدو دید
از ملایر دوان دوان
دوید به سوی همدان
بدون هیچ معطلی
رفت ورسید به بوعلی
پای پیاده شد روان
از همدان به باختران
اینجا و اونجا سرکشید
چیزی به جز گیوه ندید
از باختران راه افتاد
بسوی خرم آباد
به خرم آباد که رسید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
از اونجا رفت به دزفول
هر کی به کاری مشغول
از اونجا با یه پرواز
پرید تو شهر اهواز
وقتی رسید غروب بود
صحبت تانک و توپ بود
تو اهواز هم نایستاد
تنگ غروب راه افتاد
از توی شهر اهواز
یکسره رفت به شیراز
حافظ وسعدی را ببین
چه دل فزا چه دل نشین
اینجا دوید،اونجا دوید
گوشه کناروسرکشید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
رفت و به شهر یزد رسید
قطاب و باقلوا خرید
پشمک و زولبیا خرید
شد عازم رفسنجان
از اونجا رفت به کرمان
شهری که قالی داره
زیره ی عالی داره
اینجا و اونجا سرکشید
نه مرغودید ، نه دزدو دید
از پشت کوه تفتان
شدعازم زاهدان
اینجا و اونجا سرکشید
یک ردپای تازه دید
روی شتر سوار شد
عازم چابهار شد
دوروبرونگا کرد
ردپاشو پیداکرد
این همه آزارم دادی
بالاخره، گیر افتادی
حالا می خوای چی کار کنی ؟
کدوم طرف فرار کنی؟
نه اینوری نه اونوری
یه راست برو کلانتری
ای مرغ زرد پا کوتا
کاکل حنای نوک طلا
هی دنبالت دویدم
رنج سفر کشیدم
خوب شد که پیدات کردم
الانه برمیگردم
می برمت به خونه
می دمت آب و دونه
دونه بخور که چاق شی
سالم و سردماغ شی
شاعر : منوچهر احترامی